Connaître les peines cachées, les ennuis secrets de quelqu'un.
Theo tự điển Robert, "bât" là cái đồ dùng thường làm bằng cây, ngày xưa, đặt trên lưng con vật (lừa, ngựa...) chuyên chở nặng ("un dispositif, généralement en bois, que l'on place sur le dos de l'animal pour le transport de leur charge").
Người ta, từ thế kỉ XV khi xuất hiện thành ngữ này (expression) trong tiếng Pháp, cũng biết rằng nếu cái cây này đặt không khéo hoặc đồ vật chuyên chở nặng quá, có thể làm cho con vật bị thương đau.
Nhưng chỉ khi gỡ cái cây đó ra khỏi lưng con thú mới nhận ra vết thương, hoặc lúc thấy con vật tỏ ra cáu kỉnh ngang chướng mới hay.
Chẳng khác nào nàng Kiều riêng mang một nỗi đoạn trường...
"Một mình mình biết một mình mình hay." (Truyện Kiều, câu 2674)
Il y a quelque chose de caché, une perfidie qui se prépare.
L'affaire n'est pas claire.
Lươn (anguille) là một loài cá, thân dài giống rắn, da trơn tuột, thích sống ban đêm. Ban ngày nó hay trốn dưới những kẽ đá (roche).
Có lẽ vì thế gợi ra ý: "có cái gì che giấu hoặc mờ ám".
Theo nhà làm từ điển (lexicographe) Pierre Guiraud, thành ngữ này có thể là kết quả sự liên tưởng giữa "anguille" và hai dạng cổ trong tiếng Pháp của động từ "guiller".
> "guiller" thứ nhất có nghĩa là "tránh chiến đấu, luồn lách" (éviter le combat, se faufiler).
> "guiller" thứ hai lấy gốc từ francique "wigila" (= ruse, astuce: "mánh, mẹo") và có nghĩa là "lừa gạt" (tromper).
Tiếng Việt có hai chữ "lươn lẹo" khá giống với thành ngữ tiếng Pháp "anguille sous roche": lắt léo, không ngay thẳng, không đàng hoàng, ám muội, mờ ám, lường gạt, v.v.
